Курсовая работа: Жаночыя вобразы ў творах малой прозы М. Зарэцкага "Сцежкі-дарожкі", "Вязьмо"
У хв л ны разрыву з Блонск м яна прызнаецца: "Сама сябе баюся... Ува мне можа абудз цца жанчына... Не наогул жанчына, а такая... ну, слабая, адданая, бязвольная... Жанчына-раба, такая, якой не пав нна быць, якая - знявага для чалавека..." [3, с. 204].
Каханне творы малюецца зняважл вым, рабск м пачуццём для слабых. Шумава з'я ляецца слабой жанчынай. Яна н кол не адчуе, не знойдзе сва м жыцц таго кахання, якое змагло б зраб ць з яе сапра дную жанчыну, якая магла б пражыць шчасл вае жыццё разам з любым чалавекам, з любым сынам. Але бяда яе у тым, што яна к даецца на цёк ад самой сябе, спрабуе згуляць на сваю будучыню з жыццём у гульню без прав ла .
У "Навеле пра каханне" расказваецца пра двух маладых людзей трактарыста ударн ка Уладз ка пра Веру малое кучаравае стварэнне.
Уладз к кахае Веру, але неяк пасвойму. У яго не хапае рашучасц , смеласц падысц да яе сказаць словы кахання, прызнацца сва х пачуццях. Ён усё выношвае сва х думках, марах, але здзейсн ць гэтыя мары ён не можа. Уладз к то сумняваецца, то верыць, што каханне пам ж м снуе: "А часам Уладз ку сё-так здавалася, што Вера кахае яго, добра, моцна кахае, што яна проста хаваецца, х труха+" [3, с. 373].
Вера таксама кахае Уладз ка. гэта бачна па тым, як а тар ап свае аднос ны маладой дзя чыны да хлопца: "Бо чаго ж бы начай прыходз ла яна так часта да яго гараж? чаго б з'я лялася яна акурат тады, як у гаражы, апроч яго н кога няма? чаго б распытвала яна яго пра сякую дробязь?.." [3, с. 373].
М. Зарэцк падае творы здарэнне пол , кал да Уладз ка прыйшла сама Вера, каб разв тацца, бо пав нна была ехаць на вучобу горад, а Уладз к нават не звяртае ваг на дзя чыну, якую кахае.
Уладз к са злосц нац сну рычаг "Нешта раптам рванула яго за нагу з такой с лай, што ён, як сноп перакул ся на дол. боль+" [3, с. 376].
Ён пача ратаваць трактар грамадскую ласнасць. Можа гэты выпадак дапамог уратаваць каханне. А можа а тар хаце паказаць, што патрэбна было ратаваць каханне, тыя самыя лепшыя, светлыя пачуцц , а не тую бяздушную, халодную машыну, што патрэбна жыць не дзеля грамадскай уласнасц , а дзеля каханай жанчыны.
У гэтым творы пам ж вобразам Веры каханнем можна пастав ць знак ро на. Вера не пак нула Уладз ка, а пазвала з сабой. Яна сё зяла свае рук , як тады, кал прыйшла сама разв тацца: "яна зно гэтае нялюбае дзе чанё не дала яму сказаць рашучага слова" [3, с. 378]. Часам , каб паказаць свае пачуцц , не патрэбны словы: "Вера раптам нах ляецца да яго твару закрывае рот яму ц х м до г м пацалункам+" [3, с. 378].
У апавяданн "Бель" немалады рабочы Дан ла шукае дарогу абяцаную светлую будучыню на гэтым шляху сустракае "свядомую" работн цу завода Ганну Матузову. Закаха шыся, захоплены новым поглядам на жыццё, Дан ла пак дае сям'ю, але не забаве высвятляецца, што яго ахвяра была марнай у Ганны жо ншае захапленне. Даведа шыся пра гэта, Дан ла бяздумна крочыць у цемру з мовай ночы замярзае заве .
Безумо на, нельга разглядаць Ганн н учынак па-за той атмасферай, якая панавала першыя паслярэвалюцыйныя гады: тады " асяроддз нтэл генцы распа сюдз л ся рознага роду лявацк я, н г л стычныя, ультрарэвалюцыйныя тэоры сям' , шлюбу, свабоднага кахання, розныя погляды на выхаванне дзяцей г. д," [1, с. 11]. По нае хрысц янскага разумення свету сэрца Дан лы натыкаецца на вонкава лаг чныя, а пасутнасц разбуральныя погляды Ганны Зм тров ча, што нам нуюцца як "бель". Тут мы з даследчыкам не можам пагадз цца. Чалавек хрысц янскага светаразумення не дазвол ць сабе нават падумаць пра ншую жанчыну, бо гэта грэх пралюбадзейства. Даследчык, як гэта п са не разумее сам сэнсу паняцця "хрысц янскае светаразуменне".
Яна, "бель", блытае спрадвечныя маральныя арыенц ры, замятае прав льны шлях: "Бель гэта... сярэдз тож бель, бо ружовае зн кла. Н чога няма адна бель... А мо гэта не дарога?" [3, с. 166]. Апошняе пытанне для сучасн ка гучыць як рытарычнае. Дан лу, як у час зав рух , засляп ла гэтая безвын ковая, безнадзейная любо да Ганны. Ён н чога не бачыць перад сабой, забывае пра сям'ю. На нашу думку гэты с мвал чны вобраз "бель" у творы мае адмо нае значэнне.
Кал Дан ла тольк пачынае разумець законы разв цця новага ладу, то дасведчанай, адукаванай Ганны жо ёсць уя ленне пра дзеянне вял кага рэвалюцыйнага механ зма: "За важы каля сябе ржу якую прэч! Бачыць, што якая часц на машыны сапсулася, зам нае тольк прэч яе..." [3, с. 137]. У гэтых словах адлюстравана нежаночая дэструкты насць, адма ленне гало ных жаночых якасця м ласэрнасц шкадавання, на змену як м прыходз ць бездухо насць.
Разуменне нутранага жыцця Ганны таксама нежаночае. Душа гэта "посуд", абы ён бы , "а чаго нал ць стане..." [3, с. 147]. М. Зарэцк не мог не ведаць, што, паводле хрысц янскага светабачання, чалавек носьб т усёабдымнай Божай любов , кал сэрцы зн кае Бог (любо ), то м пасяляецца д'ябал. Напэ на, каб падкрэсл ць нябоскае паходжанне "савецкай любов ", а тар укла у вусны Ганны менав та слова з шырок м значэннем (любо , а не каханне) у маналогу, звернутым да Дан лы: "Люблю... Трэба прасцей на рэчы глядзець... Ну, можа, упадабалася табе трох ... як жанчына... Хочаш мяне... Навошта выдумваць яшчэ нешта надзвычайнае, вял кае, страшное... Час ужо знаць, што такое любо ..." [3, с. 147]. Натуральнае для а тара-гуман ста адз нства паняцця "жанчына" - "любо " "душа" парушанае. Жанчына са спустошанай душой, без любов "дз ная", "страшная", "незразумелая". Менав та так Дан ла спрымае Ганну. Яна паказана па-за домам, па-за сям'ёй, не традыцыйнай жаночай сферы займае чужую мужчынскую н шу сацыяльнай структуры.
Вобраз Ганны Матузовай, як большасць жаночых вобраза у прозе М хася Зарэцкага траг чны. Жанчына ста ць на шляху да адз ноты, бо не мае душэ най прывязанасц , яе барацьба за вольны свет перарасла барацьбу з сабой. У перспектыве лёс Ганны бачыцца так м, як у Марыны Гарновай, гало най гера н апавядання "Кветка пажо клая", бо расплата за памылк коштам чалавечага жыцця рана ц позна абавязкова наступае.
Каб праанал заваць вобраз Ганны у гэтым творы, то патрэбна яшчэ разгледз ць яшчэ адз н твор М. Зарэцкага "Кветка пажо клая".
"Кветка пажо клая". Гэты твор ста канцэнтрацыяй таго, што было нап сана дагэтуль, крокам да новага.
Чалавечыя аднос ны 1920 - 1930-я гг. нагадвал ваенныя часы, бо кожнага прыгнечвала невядомасць: хто застанецца стра за тра, а каго спасц гне смерць, хто будзе знагароджаны, а хто пакараны. Атмасфера рэпрэс й вымушае Марыну Гарнову раб ць антычалавечыя чынк , як я здаюцца прав льным , пакуль не тычацца кагосьц з бл зк х людзей, тых, з к м чалавек звязаны любо ю.
Змест "Кветк пажо клай" глыбок . Дачка памешчыка Марына Гарнова юнацтве паспрабавала парваць са сва м класам, са сва м асяроддзем. яе спроба здзейсн лася. Спярша Марына была эсэркай, а потым яна верай пра дай служыла савецкай уладзе. "Працавала надзвычайнай кам с , займала важную пасаду, добра працавала, была вядома с м тутэйшым "контрам" як спрытная чэк стка з п льным вокам сталёвай цвёрдасцю" [3, с. 253]. У сваёй працы Гарнова, не за важы шы гэтага, перайшла мяжу дапушчальнага. Яна стала ахвярай дэ рэвалюцыйнай бязл таснасц , жорсткасц , забылася пра м ласэрнасць. Гарнова парушыла маральныя прынцыпы жыцця, жыццё ей адпомсц ла. Пачалося гэта парушэнне не тады, кал яна на закл к бацько вярнуцца дадому адказала л стом: "Не л чыце мяне вашай дачкой". I зраб ла гэта лёгка, з усмешкай, "гэта была н бы забава маленькая" [3, с. 268].
Не, усё пачалося тады, кал Марына не працягнула рук брату, як прас паратунку, бо яму пагража арышт, як прысяга , што кал сястра дапаможа збегчы за мяжу, ён не будзе болей выступаць супраць савецкай улады, займацца варожай дзейнасцю. На гэты крык душы спалоханага чалавека "спрытная чэк стка з сталёвай цвёрдасцю" не адгукнулася. Не адгукнулася таму, што бязл тасная барацьба вытруц ла з яе душы дабрыню м ласэрнасць. Яна ласнаручна падп сала смяротны прысуд брату.
Аддамо належнае шчырасц Гарновай. Яна адкрыта прызналася, што магла дапамагчы, магла даць паратунак, але не зраб ла гэтага, бо перад ёй бы родны брат: "А той час н кога я не л чыла так м ворагам , як сваю радню..." [3, с. 268].
Пасля таго як прысуд бы выкананы, Гарнова атрымала ад бацьк жахл вага зместу "п сульку": "3 гэтага часу будзь ты праклята. Няхай табе жыццё будзе горкаю доляй. Бацькава пракляцце спасц гне цябе на тва м ганебным шляху" [3, с. 266].
Гарнова не здолела вынесц цяжару не бацькавага праклёну, а цяжару ласнага сумлення. Яна нутрана зламалася, страц ла ц кавасць да жыцця, сум, пустата страх пасял л ся яе душы.
Перад нам сапра дная трагедыя чалавека, як фактычна прызнаецца непапра ных памылках. Моцная воляй, загартаваная барацьбе Марына спрабуе яшчэ чапляцца за жыццё. Даследчык М хась Мушыск за важы такую дэталь: гера ня ладко ваецца на працу дз цячы дом, спадзеючыся, што бл зкасць да бязв нных дз цячых душ дапаможа ёй забыцца пра траг зм м нулага, знайсц сябе. Спадзявалася былая чэк стка знайсц душэ нае заспакаенне каханн . Але дарэмна, для кахання таксама патрэбны дабрыня, здольнасць да суперажывання, м ласэрнасць, чаго душы Гарновай не засталося.
Выродл вая, узрошчаная фанатычным перакананням чалавечая воля падстава для шматл к х духо ных трагедый, глеба, на якой узрастаюць найгоршыя чынк жо кнуць найлепшыя кветк чалавечых памкнення . Вакол нашай гера н сц скаецца вязьмо ласных памылак. Яна прынесла ахвяру сама стала ахвярай: эстафета ахвяравання эфемернаму дэалу прыводз ць нтэл гентку Гарнову да свядомага самазабойства. Яна г не пад колам цягн ка. М. Мушынск пара но вае цягн к з с мвалам сталёвай, машын заванай с лы, што нястрымна мчыць наперад, ад якой г не гало ная гера ня.
Вобраз Марыны вызначальны тым, што праз смерць гера н станов цца зразумелым кошт той светлай будучын , у якую яе закл кал верыць.
Зно гучыць маты любов . Няхай яна называецца тут "слабасцю", "л пучым путам ", "атрутным павучыннем", "хмелем", "прыгожаю, але грузкай, дрыгвянай багнай" [3, с. 265], але гэта прычына, што вымагае ад Марыны Гарновай ачышчэння, вяртае жанчыну страчаную с стэму каардыната .
М хась Зарэцк , плоцячы дан ну часу, быццам бы вык ро ва у ф нале апавядання на "прав льны" шлях, адваротны зместу твора: "Кветка пажо клая. I таму адляцела, адпала ад дрэва жыцця, звол ла месца здароваму, свежаму. I нямала было так х кветак, што прыцягнул ся к сонцу Кастрычн ка, што закрасавал м цветам жывым, пышна-дзейным. Але глыбока расл атрутна-гн лую глебу, набраклую лёкам смяртэльным. не вытрымал палкага сонца. Пажо кл ..." [3, с. 285].
Тым не менш у гэтых некальк х словах маецца падтэкст. Звернемся да сло "урасл атрутна-гн лую глебу, набраклую лёкам смяртэльным". Яны перагукваюцца з ф нальнай фразай апавядання "На маладое": Марылька "пан кла без пары, як кветка дрэнным, атрутным паветры" [3, с. 196].