Реферат: Хрысціянства, яго ўзнікненне і фарміраванне
Сужэнства (вянчанне) – царкоўнае асвячэнне шлюбнага саюзу паміж мужчынам і жанчынай. Лічыцца, што іх аб'ядноўвае сам Бог, і таму разводы разглядаюцца царквой як вельмі непажаданыя: "што Бог злучыў, тое чалавек разлучыць не можа".
Алеяасвячэнне (намашчэнне хворых) – робіцца над хворымі з мэтай падтрымкі іх у веры, ачышчэння ад грахоў і аблягчэння пакут. У праваслаўнай царкве яно называецца таксама сабораваннем, бо яго павінен рабіць сабор з сямі свяшчэннікаў, але ў выпадку неабходнасці дазваляецца выконваць яго і аднаму свяшчэнніку, як, дарэчы, звычайна адбываецца. Таінства заключаецца ў тым, што свяшчэннік мажа лоб, шчокі, губы і грудзі хвораму асвечаным аліўкавым алеем з дабаўленнем некаторай колькасці чырвонага віна. Пры гэтым чытаюцца малітвы, у якіх свяшчэннік просіць Бога паслаць чалавеку выздараўленне.
Свяшчэнства – пасвячэнне ў свяшчэннікі. Сэнс яго ў тым, што чалавек атрымлівае дар духоўна кіравапь веруючымі, выконваць таінствы і богаслужэнні. Крыніцай гэтага дару лічыцца Ісус Хрыстос, які з'яўляецца Галавой хрысціянскай царквы і яе першасвятаром. Менавіта ён, згодна з Бібліяй, надзяліў дарам свяшчэннадзеяння апосталаў, і загадаў ім распаўсюджваць хрысціянства. Апосталы, ствараючы царкву, перадавалі свае паўнамоцтвы і дары духавенству, вылучыўшы ў ім тры ступені іерархіі, якія існуюць і зараз: епіскап, прэсвітэр і дыякан. Епіскап (грэч. episkopos --назіральнік, ахоўнік), згодна з веравучэннем хрысціянскай царквы, з'яўляецца непасрэдным пераемнікам апосталаў і валодае ўсёй паўнатой свяшчэнства. Ён лічыцца першым і галоўным здзяйсняльнікам богаслужэння, таму яно павінна адбывацца ў яго прысутнасці альбо з ягонага дабраславенства, інакш не прызнаецца сапраўдным. Толькі епіскап мае права пасвячаць у прэсвітэры і дыяканы. Епіскапы могупь займаць розныя месцы у царкоўнай іерархі: быць проста епіскапамі, архіепіскапамі, мітрапалітамі, экзархамі, кардыналамі, патрыярхамі, папамі, але ўсе яны роўныя ў сваім свяшчэнстве. Прэсвітэр (грэч. presbyteros – старэйшына) з'яўляецца свяшчэннаслужыцелем сярэдняй ступені іерархіі. Яго звычайна называюць свяшчэннікам. Прэсвітэр залежыць ад епіскапа, падпарадкоўваецца яму і ад яго атрымлівае права выконваць царкоўныя службы і таінствы, апроч тых, якія можа выконваць толькі епіскап. Зараз ад прэсвітэраў патрабуецца мець адпаведную адукацыю. Як правіла, перад тым, як зрабіцца прэсвітэрам чалавек павінен скончыць семінарыю. Дыякан (грэч. diakonos – служка) --свяшчэннаслужыцель ніжэйшай ступені царкоўнай іерархіі. Спачатку дыяканы адказвалі за арганізацыйна-гаспадарчую дзейнасць хрысціянскіх суполак. Дыякан не можа самастойна выконваць таінствы і богаслужэнні, а толькі дапамагае ў гэтым епіскапу і прэсвітэру.
Таінства свяшчэнства адбываецца на падставе абраду рукапалажэння альбо хіратоніі (грэч.cheirotonia – дзеянне моцай рук), у працэcе якога адбываецца ўскладанне рук на галаву чалавека, якога пасвячаюць. Лічыцца, што такім чынам яму перадаецца асаблівы дар Хрыста, неабходны для выканання далейшага служэння. У прэсвітэры і даяканы пасвячае епіскап, у епіскапы, як правіла, – сабор епіскапаў (не менш трох).
Трэба адзначыць, што ў праваслаўнай і каталіцкай царкве епіскапамі, прэсвітэрамі і дыяканамі могуць быць толькі мужчыны, у большасці пратэстанцкіх накірункаў – таксама і жанчыны.
Важнае месца ў хрысціянскім кульце займаюць малітвы – зряртанні веруючых да Бога з просьбамі, падзякамі альбо хваламі. Яны могуць быць мысленныя (так званая "ціхая малітва") альбо вусныя. Апошнія бываюць агульнымі (калі моляцца некалькі чалавек) і індывідуальнымі. Агульныя малітвы звычайна кажуцца веруючымі ў час набажэнства ў храме, індывідуальныя – дома. У хрысціянстве ёсць зацверджаныя тэксты малітваў, асноўнай іх крыніцай з'яўляецца Псалтыр і евангеллі. Галоўная хрысціянская малітва – "Ойча наш". Згодна з Бібліяй, яна была дадзена Хрыстом, таму яе называюць "Малітвай Гасподняй". Чалавек можа звяртацца да Бога і сваімі словамі, асабліва ў індывідуальнай малітве.
Хрысціянскае набажэнства ўяўляе сабой сукупнаспь урачыстых культавых абрадаў і дзеянняў (малітваў, паклонаў, запальванняў свечак, спеваў і інш.), мэтай якіх з'яўляюцца зносіны з Богам. Выконваецца набажэнства свяшчэннаслужыпелямі пры актыўным удзеле веруючых галоўным чынам у храме.
У праваслаўным і каталіцкім кульце ёсць таксама шанаванне крыжа і ікон. Крыж з'яўляецца сімвалам хрысціянскай веры. Ён стаіць на дахах храмаў, яго носяць на целе веруючыя, ён з'яўляецца часткай адзення свяшчэннаслужыцеляў. Крыж быў прыняты хрысціянскай царквой як сімвал выратавання – менавіта на крыжы, згодна з Бібліяй, прыняў пакутніцкую смерць за грахі людзей Ісус Хрыстос. Ікона (грэч. eikon – выява, вобраз) – гэта жывапісная альбо (радзей) рэльефная выява Троіцы, Ісуса Хрыста, Божай Маці, апосталаў, святых. Трэба падкрэсліць, што іконы маюць у хрысціянстве выключна знакавы характар – моляцца не дошкам, на якіх намаляваны Бог, а самому Богу, іконы служаць для нагадвання веруючым Ягонага аблічча. Некаторыя іконы называюцца цудатворнымі і асабліва шануюцца, бо лічыцца, што праз іх праявілася сіла божая. Гэта, напрыклад, іконы Маці Божай Вострабрамскай, Казанскай Божай Маці.
Важнае месца ў хрысціянскім кульце займаюць святы, якія прысвечаны найбольш значным з пункту погляду царквы падзеям. Самае вялікае свята – гэта Пасха, у гонар уваскрасення Ісуса Хрыста. Далей ідзе Раство Хрыстова, Раство Багародзіцы, Тройца альбо Пяцідзесятніца і іншыя. Святы падзяляюцца на нерухомыя, якія святкуюцца ў адны і тыя ж чыслы месяца і рухомыя, якія перамяшчаюцца па календару ў зялежнасці ад дня святкавання Пасхі.
У каталіцкім і праваслаўным кульце ёсць таксама пасты – перыяды, калі абмежавана ўжыванне ежы з мэтай цялеснага і духоўнага ачышчэння веруючых. Самы вялікі пост – перад Пасхай, ён цягнецца ў праваслаўі 7 тыдняў, у каталіцтве – 40 дзён.
4. Ператварэнне хрысціянства ў дзяржаўную рэлігію Рымскай імперыі і раздзяленне царквы
Згодна з хрысціянскім веравучэннем, заснавальнікам царквы і яе галавой з'яўляецца Ісус Хрыстос. Царква – "містычнае цела Хрыста". Яна адначасова з'яўляецца вынікам чалавечай дзейнасці, і як любы сацыяльны інстытут мае ў сабе рысы недасканаласці, але таксама – звышнатуральным стварэннем, маючым рысы святасці, вечнасці, неразбуральнасці, пасрэднікам паміж Богам і людзьмі, па-за межамі якога няма выратавання.
Хрысціянства называе дакладную дату і месца ўзнікнення царквы – 28 мая 30 г., Іерусалім, калі на пяцідзесяты дзень пасля Пасхі на апосталаў сышоў Святы Дух і яны атрымалі здольнасць прапаведаваць евангелле па ўсім свеце. Выконваючы дадзеную ім раней Хрыстом запаведзь: "Дык ідзіце, навучыце ўсе народы, хрысцячы іх у імя Айца і Сына і Святога Духа", апосталы пачалі ствараць у розных гарадах Рымскай імперыі хрыспіянскія суполкі. Спачатку хрысціянства распаўсюджвалася амаль выключна сярод яўрэяў. Першыя хрысціяне лічылі сябе найбольш паслядоўнымі іудзеямі, прыняўшымі даўгачаканага Месію. Аднак большасць іудзеяў успрынялі хрысціянства як шкодную секту і праследавалі яго. Таксама і сярод хрысціян з'яўляецца ўсё больш прадстаўнікоў іншых народаў Рымскай імперыі. Як ужо казалася, першым, хто актыўна стаў прапаведваць хрысціянства сярод неіудзеяў, з'яўляецца апостал Павел. Канчаткова хрысціянства аддзялілася ад іудаізму ў перыяд паўстання 66-73 гг.
Ствараючы хрысціянскія суполкі, апосталы ставіліна іх чале прэсвітэраў і епіскапаў. Спачатку функцыі апошніх былі аднолькавымі, але паступова на першы план выходзяць епіскапы, і ўжо з пачатку ІІ ст. менавіта ім належыць кіруючая роля ў хрысціянскай царкве.
У першых хрысціянскіх суполках епіскапы, прэсвітэры і дыяканы выбіраліся веруючымі. Дзеля таго, каб гэтая выбарная пасада атрымала аўтарытэт, існаваў абрад рукапалажэння, як перадача асаблівага дару свяшчэнства ад Хрыста праз апосталаў першым прэсвітэрам і епіскапам, і ад апошніх далей іх пераемнікам.
Хрысціянства даволі хутка распаўсюджвалася па Рымскай імперыі. Ад першапачатковых суполак аддзяляліся новыя. Такім чынам узнікалі епіскапскія акругі – епархіі, межы якіх супадалі з межамі правінцый Рымскай імперыі. Епіскапы падтрымлівалі сувязь паміж сабой і для вырашэння агульных пытанняў перыядычна збіраліся на лакальныя саборы. Паступова ствараліся царкоўныя акругі, цэнтрам якіх рабіліся вялікія гарады Рымскай імперыі, дзе існавалі найбольш шматколькасныя хрысціянскія суполкі. Яны сталі называцца мітраполіямі (грэч. metropolia – галоўны, мацярынскі горад), а іх епіскапы з ІV ст. ва ўсходніх правінцыях Рымскай Імперыі атрымалі тытул мітрапалітаў. 3 V ст. епіскапы гарадоў, якія былі галоўнымі цэнтрамі хрысціянства сталі называцца папамі (у Рыме і Александрыі) і патрыярхамі(у Канстанцінопалі, Іерусаліме і Анціохіі).
Паступова ў Рымскай імперыі складваецца адзіная хрысціянская царква. Наладжваюцца сувязі паміж рознымі яе часткамі, для барацьбы з ерасямі склікаюцца Усяленскія саборы. Кіраўніком хрысціянскай царквы ў першыя стагоддзі яе існавання прызнаваўся Папа Рымскі. Тлумачылася гэта перш за ўсё тым, што першым епіскапам Рыму (Папай Рымскім) быў, згодна хрысціянскай традыцыі, апостал Пётр, якому Хрыстос даручыў кіраўніцтва над усімі хрысціянамі. Лічылася, што кожны Рымскі папа з'яўляецца пераемнікам улады апостала Пятра.
Спачатку хрысціяне праследаваліся ў Рымскай імперыі за адмаўленне шанаваць афіцыйных багоў. Як гэта ні парадаксальна, але рымскія ўлады абвінавачвалі хрысціян у атэізме, гэта значыпь, бязбожнасці. Справа ў тым, што тут сутыкнуліся два розныя тыпы рэлігійнасці. Рымляне ўспрымалі сваіх шматколькасных багоў перш за ўсё як апекуноў таго ці іншага дзеяння, чалавека альбо імперыі ў цэлым. Яны таксама шанавалі багоў заваяваных імі народаў, з мэтай дабіцца апякунства апошніх. Але яны патрабавалі, каб шанавалі іх багоў, перш за ўсё – Генія (ад лац. gens – род), імператара, які лічыўся ягоным апекуном і ўвасабленнем унутранай сілы мужчыны. Гэта быў не столькі рэлігійны, колькі палітычны акт. Тым самым чалавек дэманстраваў сваю адданаспь імператару. Патрэбна для гэтага было няшмат -спаліць крыху ладану перад статуяй Генія. Аднак хрысціяне адмаўляліся зрабіць нават гэта, бо не маглі шанаваць іншых багоў, і таму ўлады іх праследавалі. Таксама ў першых хрысціян не было таго, у чым рымляне бачылі сутнасць рэлігіі: храмаў, статуй багоў, ахвяр. Хрысціянскае богаслужэнне, спачатку было простым, складалася з малітваў, чытання Новага Запавету, казанняў і прычашчэння. Збіраліся веруючыя па нядзелях, тайна, дзе-небудзь на ўскраіне горада. У грамадскай свядомасці аб хрысціянах распаўсюджваліся чуткі як аб святататцах, амаральных людзях, якія выконваюць канібальскія абрады і займаюцца оргіямі.
Першае праследаванне хрысціян адбылося ў 64 г. пры імператары Нероне, які абвінаваціў іх у падпальванні Рыма і падвергнуў жорсткім пакаранням. Праследаванні не былі сістэматычнымі, яны то абвастраліся, то знікалі зусім, усё залежыла ад палітыкі канкрэтнага імператара. Таму хрысціяне маглі, хаця з цяжкасцямі, існаваць і, нават, пашыраць сваю колькасць. Рымская імперыя знаходзілася ў крызісе, яе афіцыйная рэлігія страціла сваю духоўную сілу і не магла перашкодзіць распаўсюджванню хрысціянства.
Найбольш жорсткі перыяд ганенняў хрысціянства перажыла пры імператары Дыаклеціане (284-305). Але ў 305 г. апошні адрокся ад улады і адбываюцца рэзкія перамены ў становішчы царквы. Пераемнік Дыаклеціана Галерый у 311 г. загадаў адмяніць праследванні хрысціян. У 313 г. імператары Канстанцін і Ліцыній выдаюць знакаміты Міланскі эдыкт, згодна з якім хрысціянства прызнаецца цярпімай рэлігіяй, хрысціяне атрымліваюць права адкрыта адпраўляць свой культ і валодаць маёмасцю. А ў 324 г. хрысціянства абвяшчаецца дзяржаўнай рэлігіяй Рымскай імперыі .
Аднак сама імперыя набліжалася да свайіго канца. Глыбокі ўнутраны крызіс абвастрыўся пад уплывам нашэсцяў варвараў, якія ўвесь час пагражалі Рыму. Па гэтай прычыне імператар Канстанцін у 330 г. перанёс сталіцу на ўсход у заснаваны ім горад Канстанцінопаль, а ў 395 г. імперыя падзялілася на дзве часткі : заходнюю і ўсходнюю.
Гэтыя адміністратыўныя падзелы мелі вялікае значэнне для лёсу хрысціянскай царквы. Імператар, які знаходзіўся ў Канстанцінопалі, усё больш страчваў рэальную палітычную ўладу ў заходняй частцы, якая паступова апыняецца пад кіраўніцтвам варвараў. У 476 г. гуны захапілі Рым, і іх правадыр Аларых адаслаў у Канстанцінопаль знакі імператарскай улады: карону і скіпетр. Гэтая падзея лічыцца канцом Рымскай імперыі. Усходняя яе частка, якая атрытмала назву Візантыйскай імперыі праіснавала яшчэ да сярэдзіны ХV ст., а на тэрыторыі заходняй часткі паступова складваюцца новыя дзяржавы. У гэтых умовах на захадзе ўсё больш узмацняецца ўлада Рымскага папы, як духоўная, так і свецкая. Ён робіцца цэнтрам, вакол якога канцэнтруецпа грамадства, вядзе перамовы з варварамі, ажыццяўляе раздачу хлеба бедным і г.д. Заходняя царква пачынае актыўную дзейнасць па распаўсюджванню хрысціянства сярод варвараў і атрымлівае іх падтрымку. Аднак сувязь папы з усходняй часткай Рымскай імперыі ўсё больш слабее, хаця ён па-ранейшаму лічыцца кіраўніком ўсёй царквы. На Усходзе паступова ўзвышаецца Канстанцінопальскі патрыярх, які, як епіскап сталіцы, не жадаў падпарадкоўвацца Рымскаму папе. У V ст. ён стаў называць сябе Усяленскім патрыярхам, гэта значыць, кіраўніком як усходняй, так і заходняй царквы, што выклікала энергічны пратэст Рыма. Саперніцтва паміж Канстанцінопальскім патрыярхам і Рымскім папай за ўладу цягнулася некалькі стагоддзяў з пераменным поспехам. Усё гэта ў рэшце рэшт прывяло да расколу. У 1054 г. Рымскі папа і Канстанцінопальскі патрыярх узаемна праклялі і адлучылі ад царквы адзін аднога. Хрысціянская царква падзялілася на дзве часткі : усходнюю – праваслаўную, што значыць "правільную", і заходнюю – каталіцкую, што значыць "сусветную".
Трэба падкрэсліць, што віну за раскол нясе як заходні, так і ўсходні бок. Сапраўднай прычынай яго з'яўляюцца амбіцыі кіраўнікоў царквы. Вынікі расколу былі вельмі сур'ёзнымі: Еўропа падзялілася на дзве часткі, якія вельмі часта ставіліся варожа адна да адной.
У 1965 г. Канстанцінопальскі па