Реферат: Першы вопыт кадыфікацыі права ў ВКЛ: Прывілей 1447 года і Судзебнік Казіміра 1468 года

МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ

УА“БЕЛАРУСКІ ДЗЯРЖАЎНЫ ЭКАНАМІЧНЫ УНІВЕРСІЦЕТ"

Кафедра тэорыі і гісторыі права

РЭФЕРАТ

па дысцыпліне: Гісторыя дзяржавы і права Беларусі

на тэму: Першы вопыт кадыфікацыі права ў ВКЛ: Прывілей 1447 года і Судзебнік Казіміра 1468 года

Змест:

1. Агульная характарыстыка прававога становішча таго часу

2. Прычыны і асноўныя рысы кадыфікацыі ў 15 стагоддзі

3. Значэнне агульназямельных прывілеяў у прававой сістэме Вялікага Княства Літоўскага 15 стагоддзя

4. Аналіз утрымання нормаў прывілею 1447 гады

5. Характарыстыка ўтрымання Судзебніка 1468 гады

Вынікі

Спіс выкарыстанай літаратуры

1. Агульная характарыстыка прававога становішча таго часу

Адсутнасць дакладнага размежавання ў XII - XV ст. памiж актам i законам, распараджэннем выканаўчай улады, памiж дзяржаўным i прыватным правам вызначае iснаванне ў гэты перыяд шмат прамежкавых (пераходных) груп. Адной з iх з'яўляюцца т. зв. устаўныя граматы - лiсты, асобныя з якiх датычылiся абмежаванай тэрыторыi цi групы асоб. Устаўныя граматы вялiкiх князёў лiтоўскiх класiфiцыруюць па тыпах: ільготныя, даравальныя (цi жалаваныя) i ахоўныя (цi пацвярджальныя) - i па вiдах: земскiя, абласныя, гарадам цi групам насельнiцтва, канкрэтным асобам. Гiсторык права М. Ясiнскi менавiта iльготныя граматы назваў "прывiлеяй у непасрэдным сэнсе гэтага слова". Аднак у сучаснай беларускай гiстарычнай лiтаратуры тэрмiн "прывiлей" (ад лац. асаблiвы закон) ужываецца ў шырокiм сэнсе, тоесны "грамаце" - у якасцi вызначэння заканадаўчых актаў, якiмi вялiкiя князi цi каралі надавалi або пацвярджалi выключныя правы пануючага класа, саслоўя, пэўных сацыяльных цi этна-рэлiгiйных груп. Такiм чынам, класiфiкацыя прывiлеяў у апошнiм значэннi супадае з класiфiкацыяй грамат.

У XV - XVI ст. шэраг заканадаўчых дакументаў (канстытуцыi, стату-ты, сеймавыя ўхвалы) называўся ўставамi. Найбольш вядомая "Устава на валокi" 1557 г. - закон аб правядзеннi валочнай памеры ў Вялiкiм княстве Лiтоўскiм, выдадзены вялiкiм князем Жыгiмонтам II Аўгустам i панамi-радай. Разам з тым трэба мець на ўвазе, што ўставамi называлi i распараджэннi ваявод, якiя, зразумела, не з'яўляюцца помнiкамi права.

Узмацненне цэнтральнай улады ў XV ст.д.азволiла пачаць выпрацоўку кодэксаў права - агульных для ўсёй дзяржавы заканадаўчых нормаў. Першы кодэкс у адным спiсе меў назву "Судзебнiк". Тэрмiн "Судзебнiк" у якасцi вызначэння заканадаўчага кодэкса ў Вялiкiм княстве Лiтоўскiм распаўсюджвання не атрымаў. Але існавалі маскоўскiя Судзебнiкі 1497 i 1550 гг.

Афармленне саслоўных правоў шляхты ў Вялiкiм княстве Лiтоўскiм у XV ст. суправаджалася ўзмацненнем улады феадалаў над сялянамi. Прывiлеем 02.05.1447 г. вялiкі князь Казiмiр IV забаранiў пераход сялян ад аднаго феадала да другога (у асобных выданнях прывiлей датуецца памылкова 02.05.1457 г).

2. Прычыны і асноўныя рысы кадыфікацыі ў 15 стагоддзі

Крыніцамі права ў Вялікім Княстве Літоўскам спачатку было старажытнарускае права (Руская Праўда), мясцовыя звычаі і судовая практыка. У 14-15 стагоддзях азначыўся пераход ад звычаёвага права да напісанаму, якое неўзабаве стала асноўнай крыніцай права на тэрыторыі Беларусі. Першыя спробы сістэматызацыі права былі зробленыя ў стаўленні асобных земляў. Такімі, у прыватнасці, былі Полацкія і Віцебскія прывілеі. Але ўсё большае з'яўленне розных разрозненых паміж сабой, а часцяком і супярэчных, нарматыўных актаў і судовых прэцэдэнтаў ставіла пытанне аб стварэнні адзінага для ўсёй дзяржавы збору законаў і правіл паводзін. У гэтай выяве і выступілі агульназемскія прывілеі і Судзебнік 1468 гады нашмат якія апярэдзілі свой час.

Характарызуючы ў цэлым якое зараджаецца агульназемскае права Вялікага Княства Літоўскага ў 15 стагоддзі неабходна адзначыць, што нараўне з класічнымі рысамі феадальнага права (класавы характар, права-прывілей) яму ўжо ўласцівыя такія прагрэсіўныя па сваім часе становішча, як:

1) выразна паказаны век крымінальнай адказнасці;

2) права феадалаў на публічны суд;

3) вольнае без усякіх абмежаванняў распараджэнне нерухомай маёмасцю;

4) адказнасць толькі за віну;

5) абмежаванне адказнасці чальцоў сям'і;

6) забарона самаўпраўнасцяў у выглядзе наездаў;

Гэта сведчыць аб даволі высокім узроўні развіцця не толькі грамадствы і дзяржавы, але і прававой думкі. Варта адзначыць, што нараўне з цвёрдымі пакараннямі за злачынства (чвартаванне, спаленне), крымінальнае права ўсёткі прытрымвалася некаторых гуманных ідэй і ў параўнанні з правам іншых еўрапейскіх дзяржаў таго часу стаяла на больш высокай прыступкі развіцця. Ідэі гуманізму выказаліся ў нескарыстанні смяротнага пакарання смерцю да цяжарных жанчын, нескарыстанні крымінальных пакаранняў да дзяцей, ва ўсталяванні крымінальнай адказнасці шляхціча за забойства простага чалавека, больш высокай адказнасці за злачынствы супраць жанчын. Хоць крымінальнае права і не давала выразнага азначэння злачынства, але ўжо пад ім разумелася вінаватае дзеянне (бяздзейнасць), апорнае ў сабе элемент грамадскай небяспекі і якое замахваецца на грамадскі лад, уласнасць, правы і інтэрасы дзеляў асоб. Для злачынства ўжо была вылучаная адна сутнасная рыса - супрацьпраўнасць.

Судзебнік Казіміра Ягелончыка заклаў сабой той падмурак, на аснове якога развівалася ў наступным усё Рускае і Літоўскае права.

3. Значэнне агульназямельных прывілеяў у прававой сістэме Вялікага Княства Літоўскага 15 стагоддзя

У Вялікім Княстве Літоўскам у склад, якога да сярэдзіны 14 стагоддзі ўвайшлі ўсе беларускія землі, існаваў феадальны лад. Як і ва ўсякай класавай дзяржаве феадальнага перыяду ва Ў. К.Л. існавалі два галоўных класа: клас феадалаў і залежных сялян. Акрамя іх у гарадах і сёлах пражывала некаторую колькасць людзей, якія лічыліся вольнымі. Натуральна лічыць, што адносіны паміж імі павінны былі рэгулявацца нейкімі прававымі актамі. У гэтай ролі спачатку выступаў звычай, але з усё большім расслаеннем грамадства ўставала неабходнасць перад кіравальным класам феадалаў заканадаўча аформіць свае правы.

--> ЧИТАТЬ ПОЛНОСТЬЮ <--