Курсовая работа: Дзіцячыя перыядычныя выданні: характар камунікацыйных зносін з аўдыторыяй
Матэрыял даследавання – дзіцячыя часопісы, якія выдаюцца на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь:
1. “Вясёлка”. Заснавальнік: установа “Рэдакцыя часопіса «Вясёлка»” – Міністэрства інфармацыі РБ.
2. “Детская площадка”. Заснавальнікі: УП «Рифтур», Наталля Плыткевіч, Алена Філіпчык. Выдавец: УП «Рифтур».
3. “Рюкзачок”. Заснавальнік і выдавец: РУП “Издательство «Пачатковая школа»”.
4. “Качели”. Заснавальнік: Камітэт па адукацыі Мінскага гарадскога выканаўчага камітэта.
Раздзел І. Функцыянальныя адметнасці выданняў. Узроставыя асаблівасці аўдыторыі
Беларускія дзіцячыя часопісы “Вясёлка”, “Детская площадка”, “Рюкзачок”, “Качели” адметныя, што праяўляецца праз іх функцыянальную матываванасць, прадуманасць работы аўтарскіх калектываў, культурна-нацыянальную спецыфіку. У дзіцячых выданнях працуюць шмат творчых людзей: журналісты, беларускія пісьменнікі і паэты сучаснасці і мінулага, настаўнікі, дзіцячыя выхавальнікі, псіхолагі, эканамісты і культуролагі, мастакі і кампазітары. Яны выконваюць такую цяжкую і такую неабходную працу – растлумачваюць маленькаму чалавеку, дзе ён жыве, што вакол яго, адкрываюць вочы на прыгажосць прыроды, дапамагаюць пазнаць дабро і зло, імкнуцца задаволіць дзіцячую дапытлівасць.
Перыядычныя выданні для дзяцей найперш выхоўваюць здольнасць да эстэтычнага ўспрымання свету, эстэтычны ідэал маленькага чалавека, здольнасць да творчасці па законах прыгажосці, а таксама дэманструюць узоры маральнасці, гераізму, дабра, чуласці, павагі – такім чынам рэалізуюць функцыю этычнага і эстэтычнага выхавання.
Не менш значнай функцыянальнай адметнасцю дзіцячай перыёдыкі з’яўляецца яе адукацыйная і культурна-асветніцкая накіраванасць. Дзіцячы перыёдык выконвае ролю распаўсюджвальніка актуальных ведаў аб свеце, прадметах, з’явах, новых адкрыццях, а таксама ведаў аб высокіх культурных каштоўнасцях, узорах сусветнага мастацтва з мэтай узбагаціць унутраны свет дзіцяці. Так адбываецца пастаяннае ўздзеянне на аўдыторыю з мэтай фарміравання пэўнага ладу жыцця, развіцця свядомасці чалавека шляхам усебаковай і зацікаўленай арыентацыі ў рэчаіснасці.
Сутнасць рэкрэатыўнай функцыі дзіцячага перыёдыка заключаецца ў тым, што выданне садзейнічае зняццю стомленасці і напружання, аднаўленню і ўзмацненню душэўнага спакою і раўнавагі шляхам стварэння ўмоў для адпачынку, цікавага правядзення і прыемнага запаўнення вольнага часу.
Праз мэтанакіраваную працу рэдакцыі арганізуецца працэс сацыялізацыі і дыялагізацыі асобы. Праз інфармацыю часопіса маленькі чалавек суадносіць сябе з сацыяльнай групай, уключаецца ў грамадскае жыццё, вучыцца ўстанаўліваць кантакты з людзьмі, далучаецца да каштоўнасцей, прынятых у грамадстве на пэўным этапе яго развіцця, а таксама ўваходзіць у сферу камунікацыйных стасункаў: вучыцца атрымліваць і расшыфроўваць інфармацыю, выказваць сваё стаўленне да рэчаіснасці, абменьвацца думкамі з іншымі людзьмі.
Інфармацыйныя зацікаўленні дзіцячых выданняў суадносяцца з узроставымі асаблівасцямі псіхалагічна-сацыяльнага развіцця дзяцей дашкольнага і малодшага школьнага ўзросту.
Узрост ад чатырох да шасці гадоў – гэта ўзрост дашкольны, які называюць яшчэ “узростам гульні”, паколькі менавіта гульня з’яўляецца асновай пазнавальнай дзейнасці маленькага чалавека. Гэта перыяд фарміравання асобы, матывы і жаданні дзіцяці пачынаюць складвацца ў іерархічную сістэму. Ад стантанных дзеянняў і пераймання гатовых узораў дзеці пераходзяць да стварэння і ўвасаблення ўласных задумаў. Больш багатымі і змястоўнымі становяцца зносіны дзяцей паміж сабой. У гэты перыяд фарміруюцца маральныя каштоўнасці, дзеці ацэньваюць людскія учынкі і якасці характару.
Школьнае жыццё ўводзіць дзіця ў рэгламентаваны свет адносін, патрабуючы ад яго арганізаванасці, адказнасці, дысцыплінаванасці, добрай паспяховасці. Пад кіраўніцтвам настаўніка дзеці пачынаюць засвойваць новыя формы дзейнасці (пісьмо, чытанне, лічэнне), удасканальваць пазнаваўчыя працэсы успрымання, памяці, увагі, вучацца дзейнічаць у адпаведнасці з традыцыямі і сацыяльнымі чаканнямі людзей, плануюць уласныя і чужыя паводзіны і кантралююць іх. У гэтым узросце дзіця ўпершыню выразна пачынае ўсведамляць сутнасць адносінаў паміж людзьмі, разбірацца ў грамадскіх матывах паводзін, маральных ацэнках, значнасці канфліктных сітуацый. У гэты час выхоўваецца любоў да працы: дзіця ідэнтыфікуе сябе з тым, чаму навучыўся. І самае важнае, пад уздзеяннем свету дарослых развіваецца міжасобасная кампетэнтнасць, упэўненасць у сабе, фарміруецца здольнасць эфектыўна функцыянаваць у свеце, аказваць станоўчы ўплыў на іншых, удзельнічаць у грамадскім жыцці.
Такім чынам, асоба фарміруецца праз усё жыццё, на кожным новым этапе дзіця па-новаму ўсведамляе сваё “Я”, захоўвае здольнасць змяняцца, сутыкаючыся з новымі жыццёвымі сітуацыямі, праблемамі і канфліктамі.
Раздзел ІІ. Часопісы для дашкольнікаў: тэматычная накіраванасць і асаблівасці ўзаемаадносін з аўдыторыяй
Дзяцінства – важны час у жыцці чалавека. Дзіця адкрывае для сябе свет па-за межамі сям’і, сферу чалавечых адносінаў, асаблівасці розных відаў дзейнасці і грамадскіх правоў і абавязкаў людзей. Маленькі чалавек хоча ўключыцца ў дарослае жыццё, актыўна ўдзельнічаць у ім, імкнецца да самастойнасці.
Дашкольны ўзрост – перыяд першапачатковага станаўлення асобы. У гэты час эмацыянальна прадвызначаюцца вынікі паводзін і самаацэнкі, ускладняюцца і ўсведамляюцца перажыванні, з’яўляюцца першыя сутнастныя сувязі са светам, усведамляецца цяжкасць атрымання жыццёвага вопыту.
Дашкольнае дзяцінства – перыяд творчасці. У дзяцей выяўляюцца асаблівыя таленты. Мэтанакіраванае развіццё агульных здольнасцей: памяці, мыслення, маўлення, увагі, фантазіі, сенсорыкі, пазнавальнай актыўнасці – галоўнае ў працы бацькоў і выхавальнікаў.
Для самых маленькіх беларусаў з 1957 г. выдаецца часопіс “Вясёлка” . Галоўны рэдактар адзінага беларускамоўнага часопіса для дзяцей – У. Ліпскі. Ён адзначае, што “на небе пасля першага дожджыку з громам – прадвесніца добрай вясны. Дык жа і “Вясёлка” для нашых дзетак-пралесак павінна “гарэць” усімі колерамі мудрай педагогікі. <…> “Вясёлка” – першая сцяжынка да пазнання сваёй Айчыны, да разумення прыгажосці роднай мовы, багацця гісторыі і культуры” [4, с. 39].
Герой выдання – Вася Вясёлкін – вядзе дзяцей па старонках часопіса. Ён запрашае да ўдзелу ў конкурсах, прапануе дасылаць у рэдакцыю лісты з казкамі, вершамі, апавяданнямі і малюнкамі, у рубрыцы “Крышку пра кніжку” расказвае аб навінках у выдавецкай справе, выступае з публікацыямі пра дзіцячыя бібліятэкі, заахвочвае дашкольнікаў выпісваць часопіс, запрашае ў свой тэатр і дапамагае малым вучыць словы роднай мовы у рубрыцы “Школка «Вясёлкі»”. Часопіс дапамагае ў вучобе і працы, далучае да скарбаў мілагучнай роднай мовы, адкрывае дзівосны свет прыроды.
Сутнасць навакольнага асяроддзя раскрываецца праз тлумачэнне простых і ў той жа час глыбінных ісцін: Радзіма – гэта месца, дзе “я нарадзілася” [33, с. 2], дзе “я зрабіў свой першы крок” [37, с. 2], дзе “мова родная мая, як ручаёк спявае” [37, с. 2], дзе маці пяе над калыскай, дзе пануюць сяброўскія адносіны паміж людзьмі. Беларусь таксама – гэта “краіна згоды” [38, с. 2], цуд і казка, лагодны дом, які мае свае каштоўнасці – Крыж святой Еўфрасінні.
На старонках часопіса дзіця выступае арганічнай часткай прыроды , маленькі чалавек – яе сябар. Жывёлы і птушкі, дрэвы і кусты, зоркі, сонца і месяц надзелены чароўнай сілай размаўляць, рабіць учынкі, смяяцца і крыўдаваць. Гэта дазваляе дзіцяці ўспрымаць навакольны свет як саму казку, як нешта таямнічае. Мастакі слова прывучаюць дзяцей бачыць незвычайнае, жыць у ладзе з прыродай, берагчы наваколле. Праз выхаванне любові да прыроды, праз паказ яе як каштоўнасці часопіс дапамагае закладвае прыгажосць душы, унутранага свету дзіця. Напрыклад, праз апісанні свету вакол дзіця ўяўляе адметнасці:
1. Лесу і поля:
– “глуха шэпча лес зялёны”, “лес гудзе-ракоча цёмнай шапкай верхавін” [15, с. 6];
– “лес ад сонца рыжы” [43, с. 2];
– “чуваць, як поле ўсё спявае” [25, с. 2].
2. Зімовай і летняй пары:
– “цёплы зімні ўбор” [4, с. 7];
– “брыльянцістым снежным блескам”, “цёплы пух”, “белая воўна” [9, с. 2];
– “зіма сёлета на сюрпрызы ахвотніца вялікая” [3, с. 4];