Курсовая работа: Уладзіслаў Галубок, Еўсцігней Міровіч i Уладзімір Дубоўка – беларускiя пiсьменнiкi першай паловы XX ст.

28 мая 1921 г. у газеце «Савецкая Беларусь» быў апублікаваны верш У. Дубоўкі «Сонца Беларусі», які з’явіўся пачаткам сталай творчасці аднаго з лепшых беларускіх паэтаў 1920-х гг. Гэты твор стаў як бы спраўджаннем прарочай мары Купалы («Не пагаснуць зоркі ў небе»). Дубоўка не тоіць радасці: «Як зорачкі ўночы... Заблішчэлі асветы гурткі». Ішла ў цямноту прыніжаных душ асвета. «Прачнуліся ўсе куткі!» – усклікнуў паэт у асвечана-ўскалыхнутых 20-гадах («Беларусь светам знання мы заллём!»). Маладому паэту гэтыя гады ўяўляліся «стромай», на якую, пераскочыўшы прадонне заняпаду, з «нізін» уздымаецца роднае людства, «сакаліная сям'я». Першы паэтычны зборнік У. Дубоўкі «Строма» (Вільня, 1923) мае яшчэ шмат зыходных матываў ад Купалы, Ясеніна, Брусава, Блока, аднак яны ўжо гадавалі і рысы самабытнага таленту, вялі яго ад небяспекі прымітыву і засілля сацыялогіі да пошуку паэтычных формаў, да культуры верша. Мяккай зоркай адлюстраваўся, нібы ў азёрных тонях бацькоўскага краю, шчыры лірызм, авеяны вабнай напеўнасцю, што ішла ад улюбёнасці ў песенныя скарбы народнай творчасці («Ноч наплакалі бярозы», «Вецер! Мой вольны браточак ты, вецер!»). Паэт прагнуў вятрыстага крылля, каб ляцець са «стромы» да тых, хто застаўся ў «нізіне», да роднай заходнебеларускай зямлі, па жывому адрэзанай ад Усходняй Беларусі. «Строму» працінае шчымлівая мальба на яе, на адзіна-цэлую: «О, Беларусь! Я на цябе малюся...», «Я кленчу на маленні...». Трохі пазней гэта чуллівая пяшчота набыла глыбіню гістарычнага вымярэння, выключную дасканаласць, строгасць формы ў вядомым шэдэўры патрыятычнай лірыкі «О Беларусь, мая шыпшына» (1925):

О Беларусь, мая шыпшына,

Зялёны ліст, чырвоны цвет!

У ветры дзікім не загінеш,

Чарнобылем не зарасцеш.

Хоць ёсць тут і чуйнасць пяшчоты («Пялёсткамі тваімі стану»), але як пасуровелі рэаліі часу, што сталі ўражлівымі дэталямі: малітва за Беларусь на зыходным парозе ў паэзію была, аказваецца, не проста дэклараваннем любові, а сыноўнім зваротам да ўсявышніх сіл, просьбай аб заступніцтве – малады паэт інтуітыўна ўгадваў тое, пра што сказалася з грозным прароцтвам у сярэдзіне 20-х гадоў, а затым сталася ў сярэдзіне 80-х, калі выбухнуў Чарнобыль. Атрутны «дзікі» вецер, які не перапыняўся ў гады ўладарства вярхоўнага сатрапа, у часы застою, рэзка падзьмуў і ў сярэдзіне 80-х гадоў.

Не дзіўна, што ў перыяд «маладнякоўства», калі адна за адной выходзілі ў свет Дубоўкавы кнігі паэзіі – «Там, дзе кіпарысы», «Трысцё» (абедзве – 1925), «Сгеdо» (1926), «Наля» (1927), да іх аўтара нарастаў недавер з боку вушастых цэрбераў таталітарнага рэжыму. Паэт паводзіў сябе натуральна – як і належыць творцу, не падладжваўся пад нарматывы афіцыёзу і дыктату, углядаўся ў трывожныя зігзагі часу, унутраным слыхам лавіў прадчуванні сваёй душы, пісаў, што ляжала на сэрцы і не пярэчыла ці пярэчыла кроўным ідэалам. Ён ніколі не быў у палоне ідылічнасці, нават калі пісаў пра Камуну Свету (пра гэту міражную краіну, ілюзорны Эдэм ёсць напамін нават у вершы «О Беларусь, мая шыпшына» («Імкнешся да Камуны Свету»), але ж ёсць там і больш рэальная вяшчуннасць, далёкая ад той ілюзіі, на якую тады хварэлі амаль пагалоўна). Да бачання свету паэт ставіцца філасафічна: кругагляд шырэе не толькі, калі глядзець з вяршыні, але і тады, калі спусцішся са «стромы» ў нізіны, нават у «балатавіны» жыцця («Балоты разлягліся абапал ракі»). У вершы «Не дзівіся» (1925) – уласна вызначаная мудрасць, выкладзеная з акцэнтацыяй рыфмічных сугучнасцей:

Прыспусціся ў даліну з узвышша,

каб узняцца ізноў, і – вышай!

Гэта лёс на спатканне выйшаў...

Трагедыя такога сапраўднага, шчодра адоранага талентам паэта, як У. Дубоўка, пачыналася з таго, што ён ва ўмовах разрастання, нібы ракавай пухліны, сістэмы таталітарызму заставаўся рыцарам праўдалюбства:

Годзе і годзе, таварыш пакорны!

Так жа было, але гэтак не будзе!

Нас недарэмна малолі у жорнах, –

з кожнай пакруткай мацнелі ўсе людзі.

Выдзьме ўвесь попел, як ворага, вецер,

выжане рабскую кроў і пакору.

Ён цярпліва стараўся адпрэчваць атрутныя стрэлы ў свой адрас, застаючыся звычайна ў межах прыроджанай тактоўнасці і далікатнасці. Хоць, бывала, прыходзілася палемічна скрыжоўваць дзіды і клінкі.

Вельмі рана, у сярэдзіне 20-х гадоў, ваяўнічасць запалу яго праўдашукальніцтва азмрочваецца самотай прадчування ахвярнасці супрацьстаяння:

Паляжам мы, і вецер нашы косці

паточыць, пылам над лясамі разнясе.

А ўсё ж ткі мы шукаем прыгажосці,

штодзённа кленчым мы сваёй красе.

Перавыданні сваіх твораў паэт невыпадкова адкрываў раннім вершам, назву якому даў першы радок запамінальнай страфы:

Залатая, асенняя раніца!

Хараством ты на свеце адна.

Сонца ў пушчы глыбокай купаецца

і ніяк не дастане да дна...

Вяшчунная шматзначнасць гэтага метафарычнага вобраза зыходзіла з таго ж творчага прынцыпу – разумення мастацтва як адлюстравання хараства, як дараванай пекнаты жыцця. У. Дубоўка быў надзелены незвычайнай чуйнасцю да ўсяго прыгожага ў свеце і чалавеку. Паэт проста не можа скласціся, развіцца, каб у дасканалых формах красы не асэнсоўваць светапазнанне. Відаць, таму ў любой суровай рэчаіснасці, у пекле выпрабаванняў яго паплечніца-краса ніколі не здраджвала яму, дапамагала трымацца, не ўпасці, верыць у ачышчэнне чалавека ад бруду антыкрасы. Гэтая якасць натуры паэта, умацаваная на яго жыццёва-творчых шляхах 20-х гадоў, гартавала супрацьстаянне яго духу.