Қалау рай тап, айт, мақта

Қалау рай тап, айт, мақта
Гость
Ответ(ы) на вопрос:
Гость
Қалау рай Етістіктің қалау райы іс иесінің қимылды, іс-әрекетті қалауын, соған ынтасын, ниетін білдіреді де, белгілі жолдармен жасалады. Мысалы: Менің оқығым келеді. Ол үйіне жетсе игі еді. Не де болса шынын айтқайсың. Берілген мысалдардағы оқығым келеді, жетсе игі еді, айтқайсың деген етістіктер іс иесінің (мен) оқу іс-әрекетін, (ол) үйіне жету кимылын, (сен) айту іс-әрекетін қалау мәнін, соған ынтасын білдіріп тұр. Қалау рай мынадай жолдармен жасалады. 1. Етістіктің негізгі және туынды түбіріне немесе етіс және болымсыз етістік тұлғасына -ғы, -гі, -қы, -кі жұрнағы жалғанып, оған тәуелдік жалғауы үстеледі де, кел көмекші етістігімен тіркеледі. Кел көмекші етістігіне есімше, көсемше жұрнақтары жалғанып, әр түрлі шақ мәнінде III жақта қолданыла береді. Мысалы: (менің) бар-ғы-м кел-ді, (-еді, -іпті, -ген, -ер), (сенің) бар-ғы-ң кел-еді, (-ді, -пті, -ген, -ер), (сіздің) бар-ғы-ңыз кел-ер, (-ді, -іпті, -ген, -ер), (оның) бар-ғы-сы кел-іпті (-ді, -ген, -еді, -ер) (біздің) кет-кі-міз кел-ген (-ді, -еді, -ер, -іпті), (сендердің) кет-кі-лерің кел-ді. Демек, калау райдың бұл түрі тәуелдік жалғауы жалғанып жіктеледі. 2. Шартты рай тұлғасына (-са, -се) игі еді сөздерінің жіктеліп келген түрімен тіркеседі. Мысалы: (мен) алсам игі еді, (сен) алсаң игі еді, (сіз) алсаңыз игі еді, (ол) алса игі еді. 3. Етістіктің негізгі және туынды түбіріне, етіс және болымсыз етістік тұлғаларына -ғай, -гей, -қай, -кей жұрнағы жалғанып, жіктеліп келіп жасалады. Мысалы: (мен) бар-ғай-мын, (сен) бар-ғай-сың, (сіз) бар-ғай-сыз, (ол) бар-ғай. Кейде -ғай, -гей, -қай, -кей тұлғалы етістік жіктеліп келген еді көмекші етістігімен тіркесіп келіп те қалау рай жасалады. Мысалы: (мен) бар-ғай едім, (сен) барғай едің, (сіз) барғай едіңіз, (ол) барғай еді. Қалау райдың бұл жасалу жолы сирек кездеседі. Қалау райдың жіктелу үлгісі. Жақ-ғы, -гі, -кы, -кі, -кел-са, -се, — игі еді-ғай,  -гей,  -қай,  -кей1.баргым келді   (-еді..)барсам игі едібарғаймын, барғай едім11.барғың келді(-еді.ң)барсаң  игі едібарғайсың, барғай барғыңыз келді(-еді)барсаңыз игіедібарғайсыз барғай  едіңіз111.барғысы келді(-еді..)барса игі едібарғай, барғайеді/.барғымыз келді(-еді..)барсақ  игі едібарғаймыз, баргай едік//.барғыларың келді(-еді)барсаңдар игі едібарғайсыңдар.   барғай едіңдер барғыларыңыз келді (-еді..) барсаңыздар игі еді,барғайсыздар, барғай едіңіздер ///.барғылары келді (-еді..)барса игі еді,барғай, барғай еді
Не нашли ответ?
Ответить на вопрос
Похожие вопросы