Курсовая работа: Беларускія, польскія і рускія фразеалагізмы з мэтэаралагічным кампанентам

У польскай мове (у адрозненні ад беларускай) даволі часта сустракаюцца фразеалагізмы, што ўтрымліваюць у сваім складзе лексему "лёд":

- lody ruszyly

- przelamac pierwsze lody

- jak lodu

Калi гаварыць пра тое, якім чынам зазначаныя фразеалагізмы размеркаваны ў залежнасці ад таго, у якой мове яны сустракаюцца, то трэба адзначыць, што 14 фразем (што складае 67% ад агульнай колькасці ў групе) выкарыстоўваюцца выключна ў беларускай мове. Яшчэ 3 фразеалагізмы – двухмоўныя. Акрамя гэтага, былі зафіксаваны 4 фраземы, якія ўжываюцца толькі ў рускай мове. Яшчэ 9 польскіх фразем не знайшлі адпаведнікаў у рускай і беларускай мовах.

Пры збіранні матэрыялу звярталася ўвага на фразеалагізмы, што маюць у сваім складзе кампаненты, якія непасрэдна называюць тэрміны метэаралагічнага характару: пагода, надвор’е.

Такіх фразеалагізмаў зафіксавана 5 адзінак: чакаць з мора пагоды , ні пры якой пагодзе , за пагодай (выбірацца), рабіць пагоду , за добрае надвор’е .

Трэба адзначыць, што ўсе названыя ў дадзенай групе фразеалагізмы зафіксваваны на базе слоўнікаў беларускай мовы.

2.2 Паходжанне фразеалагізмаў з метэаралагічным кампанентам

Сабраны на аснове фразеалагічных слоўнікаў матэрыял сведчыць пра тое, што толькі невялікая колькасць фразем (5) – падобныя па гучанні і значэнні для трох моў:

Даваць перуноў – метать громы и молнии –miotacgromy (pioruny);

Як у полі вецер – как ветер в поле – jakowiatrwpolu = легкадумны, пусты, ветраны;

Адкуль вецер дзьме – какой ветер дует –(wiedziec) skadwiatrwieje – ведаць на каго, або на што трэба арыентавацца ва ўчынках.

На вецер – на ветер – nawiatr – рабіць што-небудзь дарэмна, упустую, безвынікова;

Кідаць на вецер – бросать на ветер – rzucacpieniadzenawiatr – дарэмна траціць, няшчадна расходаваць.

Зафіксаваны фразеалагізмы (12 адзінак) з метэаралагічным кампанентам, якія ўжываюцца і ў рускай, і ў беларускай мовах. Значэнне большасці з адзначаных фразем супадае ў дзвюх мовах:

Лаві вецер у полі (ищи ветра в поле) – немагчымасць вярнуць назад, знайсці каго, што-небудзь; кідаць на вецер (бросать на ветер) – дарэмна траціць, няшчадна расходаваць; на вецер (на ветер) – дарэмна, упустую, безвынікова; мароз па скуры прабягае (мороз по коже) – у каго-небудзь узнікае непрыемнае адчуванне ад раптоўнага страху, хвалявання; ні горача ні холадна (ни холодно ни жарко) – што-небудзь зусім абыякава, ніколькі не хвалюе; халодная вайна (холодная война) – непрыязныя, варожыя адносіны паміж кім-небудзь; па гарачых слядах (по горячим следам) – адразу ж, непасрэдна пасля якой-небудзь падзеі; пасля дожджычку ў чацвер (после дождичка в четверг) – невядома калі, ніколі; залаты дождж (золотой дождь) – вялікія сумы, прыбытак.

Сустракаюцца фразеалагізмы, значэнні якіх у двух мовах разыходзяцца. Так, напрыклад, у беларускай мове фразеалагічная адзінка адкуль (куды) вецер дзьме мае значэнне ведаць, на каго, або на што трэба арыентавацца ва ўчынках. У рускай жа мове фразеалагізм, які мае амаль такі ж кампанентны склад – какой ветер дует мае значэнне как идут события.

Розняцца таксама значэнні фразеалагізма як у полі вецер (как ветер в поле). Так, рускі варыянт гэтага фразеалагізма мае значэнне совершенно один, без близких, у беларускім жа варыянце такі ж па кампанентным складзе фразеалагізм мае значэнне легкадумны, пусты, ветраны.

Зафіксаваны фразеалагізм, які ў беларускай мове з’яўляецца мнагазнычным, а ў рускай ён адназначны. Такім чынам названы фразеалагізм супадае ў дзвюх мовах толькі ў адным са значэнняў: як у тумане – 1. Не зусім выразна, цьмяна; 2. Ужываецца пры дзейніку са значэннем асобы: у стане глыбокай задуменнасці. У той жа час у рускай мове назіраем: как в тумане – смутно (слышать, видеть).

Зафіксаваны 22 адзінкі фразеалагізмаў, якія ўжываюцца выключна ў рускай мове. Так, можна дадзены факт праілюстраваць наступнымі прыкладамі, фіксуючы таксама значэнні:

· Куй железо пока горячо –торопись выполнить какое-либо дело, осуществить задуманное, пока есть благоприятные условия;

· Заячий холодок – название некоторых видов кустистых растений;

· Жар костей не ломит – избыток тепла не вредит человеку;

· Повеяло холодком – о состоянии равнодушия, отчужденности;

· Как с облаков – о внезапном, неожиданном появлении;

· Тучи сгущаются над головой – угрожает опасность;

· На взвей ветер – не вдумываясь в сущность дела, легкомысленно;

· Иной ветер подул – изменились обстоятельства, настроения;