Скиньте Татьянаның қырдағы әні плиз

М. Әуезов «Абай жолының» алғашқы  ізін отызыншы  жылдардың екінші жартысында-ақ сала бастағаны белгілі. Бұл  айтқанымызға « Әдебиет  майданы» журналының 1937 жылғы төртінші  санында  басылған  «Татьянаның қырдағы әні» деген үзіндісі дәлел. Мұны автор болашақ романның хабаршысы деп сипаттаған.            Кейіннен «Абай жолының» екінші кітабының соңғы тарауы болып, кеңейтіліп, бірсыпыра өзгертіліп басылған бұл үзінді шығарма  тағдырында үлкен қызмет атқарғанын көреміз. «Татьянаның қырдағы әні»  қатардағы оқиға, көп құбылыстардың бірі емес, роман-эпопеяның  жетекші идеясын айқындап тұрған мәнді мәселе. Өз туындысының идеялық бағытын, көркемдік, жанрлық ерекшелігін сөз еткенде, автор Абайдың орыс мәдениетіне қол артып, жаңа идеялық биікке шығуын кітаптың көрнекті идеясы деп көрсеткен. «1937 жылы  орыстың ұлы ақыны А. С: Пушкиннің қайтыс  болғанына 100 жыл толған еді. Ол мерекенің жазуға ойланған тақырыбым үшін маңыз өте зор болатын. Өйткені Абай өзінің ақындығы жолында Пушкинді  ұстаз тұтқан. Халық мұңын жоқтауды содан үйрене отырып, осындай ұлы  ақындар қатарына қосылған. Сол мереке құрметіне мен дағдыдан тыс, романның «Татьянаның сахарадағы әні» деген соңғы тарауын жаздым.Бұл – романның  хабаршысы еді. Данышпан Абайдың бейнесі арқылы тарихи тағдырлары қосылған екі елдің –  орыс  халқы  мен қазақ халқының достығын, ол достықтың қадамы игілікті , болашағы жарқын екенін Абайдың жақсы түсінгенін суреттеу- романның түпкі мақсаты болатын. Осы тұрғыдан романның ақырғы тарауы «Татьянаның қырдағы  әні» жазылды. Романның  түйіні осында. Пушкиннің ең даңқты шығармасы «Евгений Онегинді» қазақша аудару бұрын қазақ  ақыны  қолға алмаған үлкен уәзипа еді. Міне, осындай тыңға түсу Абайдың қаншалық кемелденгенін  көрсететін ұлы оқиға. Қазақ  әдебиетінің, шығыс шайырларының  шығармаларын меңгеріп болып, енді Еуропа мәдениетінің жетістігін бойға дарытқан кезде ғана мұндай міндет алға қойылмақ қой. «Татьянаның қырдағы әнінде» Абайдың Пушкин  мен Лермонтовты  негіздеп оқып, олардың  туындыларының нәрін татқан шағы бейнеленген. Ол енді өзінен бұрын ешкім батылы барып  кіріспеген іске, сол ұлы ақындар өлеңін аударуға кіріседі.            Татьянаның Евгенийге хатын аудару жай ермектен, аудармаға күш сынап қалайын деген  әуесқойлықтан тумағаны, мұның терең астары, салмақты себебі бар  іс екені түсінікті. Әлі де болса ескілік дәстүрі мықтап орын теуіп келген далада адамның  бас бостандығын шешім табуын күтіп, күн тәртібінде   тұрған күрделі мәселе еді. Қазақ қыздарының айттырылған жерге еріксіз баруға мәжбүрлігі талай махаббатты өшпес қасіретке, айықпас дертке душар еткен.«Татьянаның қырдағы әнінде» көрінген кейіпкерлер романға  түгелге жуық қатыстырылған.  «Абай жолының» идеялық- көркемдік арнасына« Татьянаның қырдағы әні» өз тарапынан қуатты өзек болып қосылу себебі бұл  айтылғандармен шегерілмейді. Атап  көрсетерлік және бір нәрсе –Абайға, оның дүниетанымына тек Пушкин, Лермонтов сияқты ұлы ақындар ғана емес, патшалық әкімшіліктің қырына ілініп жер  аударылып келген азат ойлы орыс  адамдарының да  ықпал  жасағандығы.Роман-эпопеяда бұл секілді қадірлі жандардың бірнешеуінің бейнесі берілген. «Татьянаның қырдағы әнінде» аты аталатын Михаэлис солардың бірі болатын. Сонымен аталған тарау романның қарлығашы ретінде жариялануы жазушының үлкен тақырыпқа кең  әзірлігін әйгілеген. Роман-эпопеяның интернационалдық тынысын кеңейткен. Абай өмірі мен дәуірін біздің  заманымызбен үндестірген, шығармаға заманалық сипат дарытқан жарқын идея осы болатын.